Archivo |
MuestraLingua
DOKTORES…. FARMASYENES….

por Stella Bensanci

      No se komo empesar a eskrivirvos porke no esto del todo segura, kuando vash a meldar estas linyas, komo sera la situasyon del mundo.  Esperaremos ke todo se terminara en bueno.  Ke este anyo, tengamos paz i sekuridad ke tanto nesesitamos.  La situasyon de oy parese komo la dicha “Un loko kita sien!”  Este loko no kito sien, kito milyones!  Enfin, komo este kanton no es para politika, ma solo para rekordarmos de las kostumbres i tradisyones, kero o no kero, devo de aboltar a lo miyo i deshar, otra una vez, el prezente i irmos un poko al pasado.  Kuando el prezente esta sombre, por no dizir eskuro, es muy saludozo de mirar al futuro kon un poko de optimizmo esperando ke un mijor mundo mos asperara i ke vamos a tener paz i prosperidad.   Es un sueto ke no estamos siguros ke se va realizar, ma lo ke estamos siguros i ke nada no los puede arankar de nuestro korason i de nuestra memoria es el pasado, kon los rekuerdos dulses, amargos, apasyonados.  Es de la natura de la persona de ser syempre muy enduljente kon el pasado, mos akodramos solo lo bueno, i grasyas ke es ansina.

      Oy, avlaremos un poko de doktores, farmasyenes, kuras de un tiempo i kon humor miraremos de kompararlos a los de oy.  Los doktores ke me van a dar la onor de meldar estas linyas, ke no se ofensen, por sedaka!

      Komo troko todo en el mundo, por seguro, i la medesina no es la medesina de un tyempo.  Ni las kuras por del todo.  Sigun las statistikas, la vida de la persona se alargo bastante.  Antes, djente de 50-60 anyos, ya eran konsiderados vyejos.  Yo no se si eyos se sintiyan verdadmente vyejos o si la sosyedad los viyan vyejos.  Ma, oy, kon kuras para kolesterol, vitamines, hormones i shirurjia plastika, estamos viyendo dammas de 60 ke paresen ermanas de sus ijas.  Fin aki esta todo maraviya.  Por seguro ke el esansyel es de alargar la vida de la persona i kon buena kualidad.

      Yo lo ke kero tratar es la personalidad del doktor.  Malorozamente, en nuestros diyas, el doktor se transformo en un teknisyen de salud.  Eyos saven muncho, tienen toda la teknolojia del mundo para kayer presto en la hazinura.  Ma una koza manka: la kalor humana!  La relasyon entre el i el pasyente.  Akodravos, antes munchos anyos, kuando estavamos hazinos, antes de pishin yamar al doktor, se aprovavan todas las medisinas i saveria de la nona: tentürdiod kon gazeta kayente en la espalda, mansaniya kon azete en el pecho para tos, ventozas para yelores, un buen badijonaj de shurup de moras pretas en el garon para anjines, sharope kolorado para el sarampyon.  Lo mas espantozo era, kuando se yevavan la kreatura al berber ke aziya kon una navaja un areskunyo en la nariz, kitava un poko de sangre i Hop! la jonis (sarilik) le pasava.  Aviya tambien djente ke se ivan al berber para travarsen dyente.  Solo de pensar la mankura de hijyena i la dolor, oy mos viene friyos.  Si kontamos esto todo a nuestros ijos i a nuestros inyetos, les parese seguro ke biviyamos en un jungle de la Afrika.  Ma, ansi era, i kon lo ke se bivyo no se diskute, solo se rekuerda.

      Enfin, kuando ya se aprovo esto todo i, desgrasyadamente, el pasyente no se izo bueno, les viniya al tino de yamar al doktor.  Ah! Los buenos i afables doktores de famiya! Viniyan kon la chanta grande de kuero.  Ma antes ke el doktor venga, se trokavan savanas, kuvertüres i se aereyava la kamareta.  Kuando el doktor arivava, se via en las miradas de los de kaza un sulajamiento.  El doktor entrava sonriendo, kalmo i demandava a kada uno i uno kon sus nombres, por sus dolores.  El era komo un amigo de la famiya.  El mirava al hazino, palpeyava la espalda, tomava el puso, enkorajava al pasyente i dava pasensya a toda la famiya.  Despues, se asentava, bevia un kafe, mizmo akseptava una borekita kuando le davan.  Era komo una vijita.  No aviya adjele.   La nona, el nono, mizmo la vizina de ariva ke ya saviya ke va vinir doktor, vinian a kaza. En lo ke el doktor avlava, beviendo su kafe i komyendo su borekita, todos, komo ke no era kon eyos, avagar avagar, se alevantavan las mangas. El doktor entendiya pishin i diziya: “Ven hanuma, te mezurare la tansyon.  Ah!  Tu la tyenez un poko alta.  Te va eskrivir una kurika.”  “Tu estas un poko palida.  Unas enjeksyones de Bejectal (fyerro) te va azer buena.”  I eskriviya la resefta.  No teniya grandeza, era humano.  Ya saviya ke lo ke vende el, es una merkansiya kara i todos kerian profitar.  Kada uno le kontava sus sufriensa.  Todo esto, kon una vijita!  Doz diyas despues, el doktor de muevo pasava por saver komo estan los pasyentes.  Esta sigunda vijita, por seguro, era gratis.

      Agora no demandamos tanto.  Lo ke demandamos es solo kuando estan avlando kon el pasyente.  Ma, por Dios, ke moz miren en los ojos!  Eyos apegan sus mirada en el komputer.  Tu estas avlando, el esta eskrivyendo.  Lo ke parese ke estas avlando las kozas las mas intimas a una makina.

      I kuando kijo el Dio, ke va demandarte una pregunta, lo aze kon un tono yelado, komo nada no les importa.  Ay personas mas ajitadas i inyervozas ke entran presto en panika en frente del doktor.  Viendo esta atitud, se syenten mal i keren fuirsen de aya.

      Despues de tomar la resefta, korriyan a la farmasiya.  Otra kara bien konosida!  Por doz razones: Antes de yamar al doktor, se ivan a la farmasiya.  Para muncha djente, entre el farmasyen i el doktor, no aviya muncha diferensya.  El konosiya todos los hazinos i dava konsejos.  I todo esto kostava muncho mas barato!  La segunda razon es ke teniyan una admirasyon por el farmasyen porke era el solo ke puediya deshifrar la eskriturya de ganchos del doktor.  Todos se maraviyavan.

      El empyegado del farmasyen era tambien el “ignedji” (el ke da las enjeksyones).  Oras de tadre, despues del lavoro, se iva de kaza en kaza para azer enjeksyones.  El kuti de fyerro ke el metiya a buyir kon las siringas aryento, kitava una golor de ospital ke se propajava en toda la kaza.

      Keridos lektores, de muevo me deshi yevar por los rekuerdos, savores i golores del pasado, de la dulse chikes.  Todo era bueno i perfekto?  Seguro ke no.  Kuando se tratava de salud, los yerros ke aziyan, eran fatales.  Siendo konsiente de esto, yo digo ke tenemos mazal.  Porke pudimos bivir akeyos tyempos i puedemos gozar de los de oy.  Akodrarmos de lo de ayer i adaptarmos a lo de oy.

Diyas yenos de salud a todos!